Nieuw onderzoek toont in hoeverre lokaal eigendom in gemeentelijk beleid verankerd zit
In het Nederlandse Klimaatakkoord (2019) is afgesproken dat gemeenten ernaar streven dat nieuwe windturbines en zonnepanelen voor 50% in eigendom komen van inwoners en bedrijven. EnergieSamen heeft samen met het Nationaal Programma Regionale Energie Strategie (NP RES) onderzocht in hoeverre lokaal eigendom in gemeentelijk beleid daadwerkelijk verankerd zit.
Door 50% lokaal eigendom na te streven kunnen projectontwikkelaars, inwoners en bedrijven gelijkwaardig samenwerken in de ontwikkeling, bouw en exploitatie van duurzame energieprojecten.
Van augustus tot en met december 2023 hebben EnergieSamen en NP RES per gemeente onderzocht of er op de gemeentewebsites en raadsystemen beleidskaders te vinden zijn die te maken hebben met duurzame opwek op land. Wanneer er geen kaders gevonden werden is er contact opgenomen met de desbetreffende gemeente om de beleidsstukken op te vragen. Wordt lokaal eigendom benoemd en wordt hier een inspanningsverplichting voor vereist? En hoe zit het met de samenwerking met energiecoöperaties, worden zij überhaupt benoemd?
Uit dit onderzoek blijkt dat zo’n 200 gemeenten het belang voor lokaal eigendom erkennen en het streven naar lokaal eigendom onderschrijven. Uit veel beleidskaders blijkt ook dat gemeenten het delen van de lusten en lasten heel belangrijk vinden. Maar tegelijk vinden ze het moeilijk om dit te vertalen naar concrete afwegingscriteria waarop projecten kunnen worden geëvalueerd.
Zon-op-land
Uit het onderzoek is ook gebleken dat 107 gemeenten lokaal eigendom wél goed geborgd hebben voor zon-op-land. Deze gemeenten hebben in hun beleidskader opgenomen welke vormen van proces en financiële participatie nodig zijn om planologische medewerking voor een project te krijgen. Voor lokaal eigendom hebben ze niet alleen het belang onderschreven, maar ook een inspanningsverplichting opgenomen. Er zijn 8 gemeenten die nog een stapje verder gaan. Zij bieden zij bijvoorbeeld ook concrete ondersteuning aan energiecoöperaties en hebben voor zon-op-land nagedacht over grondvergoedingen.
Daar tegenover staat dat er 235 gemeentes zijn die lokaal eigendom niet of incompleet geborgd hebben. In sommige gevallen zijn er helemaal geen beleidskaders, en in andere gevallen zijn participatie en lokaal eigendom niet opgenomen.
Onshore wind
Voor windprojecten hebben slechts 69 gemeenten lokaal eigendom goed geborgd in hun beleid. Opvallend is echter wel dat er wel meer gemeenten zijn die een stap verder gaan. Er zijn 14 gemeenten die ook gesocialiseerde grondvergoedingen toekennen, het limiteren van één plan per gebied hanteren en ondersteuning van een energiecoöperatie opgenomen hebben in hun beleid. In totaal zijn er 273 gemeenten die geen of incomplete borging van lokaal eigendom voor windprojecten hebben.
Bij gemeenten waar het beleid voor lokaal eigendom ontbreekt, wordt veelal verwezen naar regionale afspraken zoals de RES. Toch is borging op lokaal niveau essentieel. Het borgen van lokaal eigendom in door de raad vastgesteld beleid geeft gemeenten meer middelen in handen om te sturen op lokaal eigendom en biedt houvast om plannen die zonder lokaal eigendom ingediend worden, bij te sturen. Beleid en bevoegdheden zijn immers met elkaar verweven op gemeentelijk, regionaal en provinciaal niveau. Als het streven naar lokaal eigendom bij al deze bestuurslagen in beleid of RES is opgenomen, is de borging van lokaal eigendom het sterkst.
Interactieve kaart
Voor zowel zon als wind kan op een interactieve kaart de scores per gemeente bekijken. Ook staan hier hulpmiddelen voor gemeenten om de score te verbeteren. Link naar windkaart. Bron: EnergieSamen
Category: Onshore windparken, Windenergie
